Manastiri Fruške Gore

U periodu turske vladavine (od pada Smedereva 1459.godine), gradenje i ukrašavanje crkava postalo je vrlo otežano, ali nije prestalo, iako se strogi turski zakoni nisu mnogo razlikovali od zabrana. Nakon obnove Pecke Patrijaršije 1557.godine, povoljniji uslovi omogucili su obnavljanje mnogih starih manstirskih crkava i podizanje novih na celom, širokom podrucju Patrijaršije.

Tada su nastale i poznate grupe manastira od kojih su najznacajnije fruškogorska i ovcarsko-kablarska.

Graditeljska delatnost koju je zapoceo despot Stefan Lazarevic u severnim krajevima Despotovine, prenela se, posle 1459.godine, u krajeve severno od Save i Dunava, u Južnu Ugarsku. Najveca zasluga za podizanje prvih vecih zadužbina pripada sremskim despotima iz kuce Brankovica, koji nastavljaju tradiciju moravske Srbije.

Šesnaest manastira je rasporedeno po niskoj šumovitoj planini – Fruškoj Gori, sa površinom od oko 500 kvadratnih kilometara, omedenoj velikim rekama Savom i Dunavom.

BEOCIN

Manastir Beocin, sa prvobitnom malom crkvom Vaznesenja Gospodnjeg, osnovan je u XVI veku. Crkva je porušena i na njenom mestu je 1732-1740.godine, Milivoje Milakovic iz Starog Futoga, podigao novu,današnju, sa manastirskim konacima. Barokni trem i visoki zvonik su iz 1762.godine. Konacni izgled crkva i konaci dobili su prilikom restauracije 1893.godine. U stilskom pogledu, crkva je mešavina tradicionalnih i novih stilova, sa elementima gotike i klasicizma.
Ikonostas je nastao 1756.godine a ikone su slikali Janko Halkozovic, Dimitrije Bacevic i Teodor Dimitrijevic-Kracun. Živopis koji je 1777.godine radio Janko Halkozovic slabo je sacuvan.
Ime je dobio po mestu obližnjem mestu Beocin.

KRUŠEDOL

Manastir Krušedol sa crkvom Blagoveštenja je najznacajniji verski, nacionalni, kulturni i istorijski fruškogorski spomenik.
Crkvu je izmedu 1509. i 1514.godine, podigao vladika Maksim, bivši despot Đorde, sin despota Stefana slepog (sin Đurda Smederevca), i despotice Angeline – sv. Majke Angeline (rodake albanskog kneza Đurda Kastriota – Skenderbega).

Osnova crkve je trikonhosna, fasade su jednostavno omalterisane, trem iznad ulaza sa klsicistickom dekoracijom dozidan je 1745.godine, a barokni zvonik je odvojen od crkve i povezan sa zapadnim konakom. Arhitektura Krušedola je znatno uticala na kasnije sazidane fruškogorske manastire.

Prvobitni, tradicionalni, vizantijski živopis nastao je izmedu 1543. i 1545.godine. Sredinom XVIII veka, prekriven je baroknim slikarstvom Jova Vasilijevica, ukrajinskog slikara i Stefana Teneckog, domaceg majstora, koje se svojom celinom ubraja u najviše domete srpskog monumentalnog baroknog slikarstva i definitivno je napuštanje vizantijskog nacina slikanja.
Deo ikona na ikonostasu radili su kritski slikari, 1512.godine, a ostatak domacI slikar Dimitrije Bacevic 1765.
Manastir je dobio ime po obližnjem selu Krušedolu.

NOVO HOPOVO

Manastir Novo Hopovo je posle Krušedola najznacajniji verski I kulturni centar u Vojvodini. Udaljen je 3 km od izletišta Venac i 0,5 km od od asfaltnog puta Novi Sad-Irig-Ruma.
Prema Tronoškom letopisu, manastir, sa crkvom Svetog Nikole, je osnovao despot Stefan Slepi, a prema žitiju Majke Angeline, Stefanove supruge, ktitor je njihov sin despot Đorde, kasniji vladika Maksim.
Današnju crkvu podigli su Lacko i Mirko Jovšic, iz Srpskog Kovina 1756.godine.
Crkva je u osnovi trikonhosnoh oblika, sa kupolom, pripratom i velikim zvonikom. Gradena je u duhu srpske srednjovekovne moravske arhitekture sa primesama vlaškog uticaja, spolja izuzetno bogato ukrašena.
Živopis u oltaru i naosu raden je 1608.godine pod uticajem kritskog slikarstva, dok je kvalitetniji živopis u priprati nastao 1654.godine i po stilu je bliži uzorima iz XIV veka.
Raskošan, pozlaceni ikonostas oslikao je 1770.godine naš najveci barokni slikar Teodor Kracun.
Tokom Drugog svetskog rata, manastir i ikonostas su znatno ošteceni od strane gestapoa i hrvatskih nacista. Posle rata, crkva je restaurirana i danas se u njoj nalaze mošti sv. Teodora Tirona.

STARO HOPOVO

Manastir Staro Hopovo, udaljen je 2 km od Novog Hopova i po predanju ga je osnovao vladika Maksim. Današnja crkva podignuta je 1752.godine na mestu stare brvnare, pravougaone je osnove, sa kubetom i pripratom. Fasada je ukrašena kordonskim vencem i frizom slepih arkadica. Sa veoma lepog i bogato ukrašenog ikonostasa koji je uništen u Drugom svetskom ratu, sacuvano je 26 ikona.

BEŠENOVO

Manastir Bešenovo, udaljen je oko 2 km od Male Remete. Po predanju, osnovao ga je kralj Dragutin, nepouzdani podatak sa izgubljenog natpisa na zidu navodi 1467.godinu kao godinu živopisanja, dok se u turskim izvorima pominje u XVI i XVII veku. Novi ikonostas Bešenova ciji se pojedini delovi danas nalaze u Galeriji umetnosti u Sremskoj Mitrovici, slikao je 1907.godine Stevan Aleksic. Manastir je stradao u II svetskom ratu i danas je u ruševinama.

DIVŠA

Manastir Divša ili Đipša, nalazi se u blizini Kuveždina, kod sela Vizic. Crkva Svetog Nikole, manastira Divša, po predanju zadužbina despota Jovana Brankovica, sagradena je krajem XV ili pocetkom XVI veka. Gradevina je trikonhosna, sa jednim uskim kubetom i masivnim tornjem sa kapelom Pokrova Bogorodice koji je podignut 1764.godine kada je obnovljena i sama crkva.
Ikonostas je slikao 1753.godine Teodor Stefanov Gologlavac.
Manastir je znatno oštecen od strane gestapoa tokom Drugog svetskog rata.

GRGETEG

Manastiru Grgeteg prilazi se putem od Iriga a nalazi se u neposrednoj blizini Krušedola. Po tradiciji, manastir su osnovali despoti Brankovici, I još je živo predanje da ga je 1471.godine podigao despot Zmaj Ognjeni Vuk za oca, hilandarskog monaha Germana.
Prvi pouzdan podatak potice iz 1619.godine.
Današnju crkvu podigao je 1770.godine mitropolit Jovan Đordevic, cije je ime uklesano na skulptovanoj ploci u proskomidiji.
Stari ikonostas iz 1774.godine, bio je rad Jakova Orfelina, ali je prilikom restauracije rasturen, i postavljen novi, koji je 1902-1904.godine slikao Uroš Predic. Ikonostas za kapelu zvonika radio je Pjer Križanic.
Hram i deo ikonostasa, stradali su u Drugom svetskom ratu a delimicno su obnovljeni 1950.godine.

JAZAK

Manastir Jazak udaljen je 4 km od Vrdnika, ali mu se najlakše prilazi putem od Rume.
Stara manastirska crkva posvecena Vavedenju, prvi put se pominje 1522.godine. Od 1736. do 1758.godine gradila se sadašnja crkva Svete Trojice, cija arhitektura sadrži dosta tradicionalnih elemenata. Osnova je trikonhosna, sa osmostranim kubetom. Zidana je redovima kamena i opeke, što fasadi daje lepu polihromiju.
Ikonostas je slikao 1769.godine, srpski barokni slikar Dimitrije Bacevic.
Ime je dobio po mestu Jazak koje se nalazi u neposrednoj blizini.

KUVEŽDIN

Manastir Kuveždin nalazi se u neposrednoj blizini mesta Divoš i manastira Šišatovac.
Crkvu Svetog Save i Svetog Simeona Srpskog, prema tradiciji je osnovao Stefan Štiljanovic u prvoj polovini XV veka. Nakon turskog razaranja, podignuta je 1815-1816.godine nova crkva, trudom igumana Genadija Kirilovica.
Arhitektura crkve je klasicisticka, a u istom stilu podignuti su i manastirski konaci.
Živipis i ikonostas, slikao je 1851-1853.godine, poznati srpski slikar Pavle Simic.
Posle Prvog Svetskog rata, manastir su naseljavale ruske monahinje a znatno je razoren tokom Drugog rata od strane nemacke vojske.

MALA REMETA

Manastir Mala Remeta, Remetica ili Remetsko, udaljen je oko 2 km od Jaska, i jedan je od najmanjih fruškogorskih manastira. Prvobitnu crkvu, koju je po predanju podigao kralj Dragutin, opustošili su Turci, a novi manastir su pocetkom XVIII veka podigli monasi manastira Race. Fasade su bogato i živopisno ukrašene, što gradevini daje izgled koji je svrstava medu najlepše manastire Fruške Gore.
Crkva nema zidnog živopisa, ali unutrašnjost krasi visoki ikonostas, delo Janka Halkozovica iz 1759.godine.

PETKOVICA

Manastir Petkovica, sa crkvom Svete Petke, nalazi se u blizini Šišatovca, na putu prema Kuveždinu. Po predanju, osnovala ga je Jelena, udovica Stefana Štiljanovica, koja se zamonašila u Šišatovcu i dobila ime Jelisaveta. Pretpostavlja se da je vreme zidanja oko 1580.godine.
Crkva ima osnovu u obliku trikonhosa, sa kubetom i malim zvonikom. Zidana je kamenom i omalterisana.
Živopis je nastao 1588.godine i najbolje je sacuvan u oltaru. Ikonostas koji je nastao 1735.godine, uništen je, a sacuvan je samo veliki rezbareni krst koji se danas nalazi u Muzeju Srema u Sremskoj Mitrovici.

PRIVINA GLAVA

Manastir Privina (Pribina) Glava, nalazi se u oblasti Šida, odakle mu se preko Berkasova najlakše može prici.
Crkva je posvecena Svetim Arhangelima, i po predanju je još u XII veku osnovao neki Priba (Priva) po kome je manastir i dobio ime.
Izgradnja današnje crkve završena je 1760.godine, a uzor je po svemu bio manastir Hopovo. Osnova je trikonhosna, sa kubetom i masivnim zvonikom, dok je spoljašnja obrada dosta skromnija od hopovske.
Ikonostas, pevnice i zidne slike radio je 1786. i 1791.godine slikar Kuzman Kolaric.

RAKOVAC

Manastir Rakovac nalazi se na severnim obroncima Fruške Gore, u blizini Beocina.
Prema nepouzdanim podacima, osnovao ga je krajem XV veka, veliki komornik despota Jovana Brankovica, Raka Miloševic, po kome je i dobio ime.
Crkva posvecena Svetim Vracima Kozmi i Damjanu, najverovatnije je podignuta pre 1521.godine. Trikonhosne je osnove, i zbog velike slicnosti sa krušedolskom crkvom pretpostavlja se da su je gradili isti majstori. Visoki zvonik sazidao je 1735.godine, mitropolit Vicentije Jovanovic. U unutrašnjosti su sacuvani fragmenti živopisa iz XVI ili XVII veka. Ikonostas koji je kasnije spaljen, oslikao je 1763.godine Vasa Ostojic.
Manastir Rakovac bio je vrlo znacajan prepisivacki centar. U njemu je 1700.godine izvršen je prepis Dušanovog zakonika, a 1714.godine, monah Maksim pisao je poznati Rakovacki Srbljak koji je nažalost izgubljen.
Nakon stradanja u Drugom svetskom ratu, manastir je restauriran.

ŠIŠATOVAC

Manastir Šišatovac nalazi se kod sela Ležimira, nedaleko od Sremske Mitrovice.
Osnivanje i izgradnja crkve Rodenja Bogorodice, vezuju se za imena žickog igumana Teofila i monaha Ilariona i Visariona, pre 1540.godine. Crkva je sagradena na ruševinama manastira Remetice, pa se stoga Šišatovac ponekad naziva i Remetica ili Remetsko. 1543.godine, iguman Teofil je u ovaj manastir preneo mošti sv. Stefana Štiljanovica, koje se danas nalaze u Sabornoj crkvi u Beogradu.
Današnja velika crkva podignuta je 1778.godine, trudom arhimandrita Vicentija Popovica i oberkapetana Jovana Monasterlije. Crkva je trikonhosna, sa blago naglašenim transeptom u krovnim masama. Fasada je oživljena pilastrima, a nad gradevinom se uzdiže barokni zvonik. Zidni živopis i ikonostas radio je 1783. i 1794.godine Grigorije Davidovic Obšic. U manastiru Šišatovac, pocetkom XIX veka, bio je arhimandrit Lukijan Mušicki; kod njega je boravio Vuk Karadžic, i tu mu je Filip Višnjic kazivao pesme o Karadordevom ustanku.

VELIKA REMETA

Manastir Velika Remeta nalazi se u blizini Krušedola, ali mu se najlaskše prilazi asfaltnim putem koji se od starog auto-puta Beograd-Novi Sad odvaja kod mesta Banstol.
Tacna godina izgradnje manastira sa crkvom posvecenom sv. Dimitriju, nije poznata, a prvi put se pominje 1534.godine.
Crkva je jednobrodna, sa kupolom i pripratom a visoki barokni zvonik izgradila su 1735.godine braca Andrija i Jakov Andrijevic. Manastirski konaci su iz XVIII i XIX veka. Živopis se nalazio u unutrašnjosti i na fasadama, ali je uništen turskim paljenjem.
Crkva i ceo manastir ošteceni su u Drugom svetskom ratu i od tada su dva puta obnavljani.

VRDNIK

Manastir Vrdnik ili Ravanica nalazi se u blizini Jaska i prilazi mu se asfaltnim putem iz pravca Rume. Ne zna se tacna godina osnivanja a prvi put se pominje 1589.godine. Pretpostavlja se da je iz vremena pre dolaska Turaka. Crkva manastira Vrdnik posvecena je Sv.Jovanu Krstitelju i u nju su prebegli monasi iz Sent-Andreje, 1697.godine, smestili mošti sv. Kneza Lazara i ostale ravanicke dragocenosti. Od tada se vrdnicki manastir pocinje zvati Ravanicom. Konaci i trpezarija gradeni su 1761.godine, na inicijativu mitropilita Pavla Nenadovica. Današnja crkva, jednobrodna, sa malim kubetom i baroknim tornjem, sagradena je 1811.godine u stilu klasicizma-bidermajera. Fasade su podeljene pilastrima i horizontalnim poljima. Ikonostas i živopis radio je Dimitrije Avramovic. U manastiru su cuvane vredne umetnicke i istorijske dragocenosti: haljina i pokrov za lice Kneza Lazara od crvene svile, koji je izvezla monahinja Jefimija, svileni nadbedrenik vezen zlatom, iz XV veka, koji se danas cuvaju u Muzeju Srpske pravoslavne crkve u Beogradu.